ප්‍රථමික පිරිවැය යනු ව්‍යාපෘතිය ගිවිසගත් ආකාරයට නිම කිරිම සදහා අවශ්‍ය වන ශ්‍රමය, අමුද්‍රව්‍ය, යන්ත්‍ර සුත්‍ර ඇතුලු සියලුම ද්‍රව්‍ය සදහා කොන්ත්‍රත්කරුට වැයවන මුදලයි.
මෙම ක්‍රමවල ඇති ප්‍රධානම දුර්වලතාවය නම් වැයවන මුදල පිලිබදව පැහැදිලි අදහසක් නොමැතිවිමයි. අන්ක්‍රම හා සසදන විට මෙය නොපිරිමහනසුලුය(Uneconomical), එහෙයින් අනෙකුත් කිසිම ක්‍රමයක් සුදුසු නොවන අවස්ථාවන්හිදි පමණක් මෙය භාවිතා කරයි. මෙය අකාර්යක්ශම(Inefficient) හා සම්පත් නාස්තිය(Wastage) සිදුවන ක්‍රමයක් විම එයට හේතුවයි. මෙම ක්‍රමයේදි ශ්‍රමය හා යන්ත්‍ර සුත්‍ර භාවිතාකරන මට්ටම පිලිබදව පාලනය කිරිමට වාස්තුවිද්‍යාඥවරයා වෙත යම් බලයක් පැවරිය යුතුය.එමගින් සම්පත් නාස්තිය අවම කරගත හැකිය.
ව්‍යාපෘතියේ සැලසුම නිමකිරිමට පෙර ඉදිකිරිම් ආරම්භකල හැකිනිසා කාලය,මුදලට වඩා වැදගත් අවස්ථාවන්හිදි භාවිතා කල හැකිය.
එමෙන්ම, දිගුකාලිනව සලකා බලන කල වෙනත් ක්‍රමයක් භාවිතාකර අඩුඉදිකිරිම් වියදමකින් ව්‍යාපෘතිය නිම කිරිමට වඩා මෙම ක්‍රමය භාවිතා කර ඉක්මනින් ඉදිකිරිම් ආරම්භකිරිම හා නිමකිරිම මුල්‍යමය අතින් වාසිදායක විය හැකිය.
එහෙත් ප්‍රථමික පිරිවැය ගණනය කිරිමේදි හා ඒවායේ හරිවැරදි බැලිමේදි බඩුලේඛණ, කාල සටහන් උප කොන්ත්‍රත්කරුවන්ගේ ගිණුම් වැනි දැ විශාල ප්‍රමාණයක් පරික්ශා කිරිමට සිදුවිම කල්ගතවන මෙන්ම නිරස ක්‍රියාවලියකි. එම නිසා මෙම ක්‍රමය අනුගමනය කරන්නේ නම් ප්‍රථමික පිරිවැය සටහන් කිරිමේ හා ඒවා ගණනය කිරිමේ, තහවුරු කිරිමේ හොද ක්‍රමවේදයක් කොන්ත්‍රත්කරු හා ප්‍රමාණ සමික්ෂකවරයාගේ එකගත්වයෙන් යුතුව පිලියෙල කරගත යුතුය.
එමෙන්ම ප්‍රථමික පිරිවැයට අදාලවන දේවල් හා කොන්ත්‍රත්කරුගේ ගාස්තුවට(Contractor's fee) අදාල වන දේවල් පැහැදිලිව අර්ථකතනය කල යුතුය.
වාසි:
1) ටෙන්ඩර් ලියකියවිලි පිලියෙල කිරිමට හා ටෙන්ඩරය ලබාදිමට අවශ්‍ය කාලය අඩුය, එම නිසා ඉදිකිරිම් කටයුතු ඉක්මනින් ආරම්භ කල හැකිවේ.
2) සම්පුර්ණ සැලසුම නිම කිරිමට පෙර ඉදිකිරිම් වැඩ ආරම්භ කල හැකිවේ.
අවාසි:
1) දෙපාර්ශවයටම තමන්ගේ වගකිම් පිලිබදව ඇති අවබෝධය අවමය.
2) වෙනත් ක්‍රමයක් භාවිතාකරනවාට වඩා වැඩි මුදලක් වැය විය හැකිය.
3) ප්‍රථමික පිරිවැය ගණනය කිරිමේදි හා ඒවායේ හරිවැරදි බැලිමේදි බඩුලේඛණ, කාල සටහන් උප කොන්ත්‍රත්කරුවන්ගේ ගිණුම් වැනි දැ විශාල ප්‍රමාණයක් පරික්ශා කිරිමට සිදුවිම කල්ගතවන මෙන්ම නිරස ක්‍රියාවලියකි
මෙම ක්‍රමය යටතේ එන ක්‍රම තුනකි.
1) ප්‍රථමික පිරිවැය සමග ප්‍රතිශත ගාස්තු ක්‍රමය(Prime cost plus percentage fee)
2) ප්‍රථමික පිරිවැය සමග ස්ථාවර ගාස්තු ක්‍රමය(Prime cost plus fixed fee)
3) ඉලක්කගත ප්‍රථමික පිරිවැය ක්‍රමය (Target prime cost)
ඉහත දෙවන හා තෙවන ක්‍රමයන් පලමු ක්‍රමය හා සන්සන්ධනය කරන විට පිරිමහනසුලු ක්‍රමයන්ය.
From: Birchall,S. & Ramus,J.,1996.Contract Practice for Surveyors.3rd ed.Great Britain:Laxton’s
